Alsof je tussen de dekens door groeit
De Frans-Nederlandse performer en regisseur Ika Schwander werkt het liefst op het grensgebied van verschillende disciplines. Ze maakt beeldende voorstellingen, films en performatieve installaties, vaak vertrekkend vanuit de transcendentale staat van haar zijn. De inspiratiebron voor of all your words and soft strange ways is Julia Butterfly Hill: de klimaatactivist die 738 dagen in een eeuwenoude sequoia boom leefde als protest tegen ontbossing. Voorafgaand aan haar succesvolle protest, moest ze op jonge leeftijd al herstellen van een auto-ongeluk. We gingen met Ika in gesprek over het maakproces van deze voorstelling en haar bedenkingen bij het leven.
Als kind wilde ik altijd een boom zijn, of misschien gewoon geen mens. Op dat moment wilde ik alles niet zijn, behalve een boom. Mens zijn, vond ik niet makkelijk. Je kon niet echt van een boomobsessie spreken, het ging er meer over dat ik wilde voelen hoe het is om vanbinnen een boom te zijn. Een paar jaar later werd ik een jaar lang ziek. Het is een andere manier van leven, ziek zijn en niet bewegen. Het was moeilijk, maar ik kwam wel het dichtste bij boom zijn. Het allermoeilijkste was dat iedereen de hele tijd kwam en ging, en dat ik nooit zelf iemand kon achterlaten, kon doorgaan of ergens naartoe gaan. Mensen verlieten mij en ik verdween tussen de lakens. Het voelt alsof je tussen je dekens doorgroeit. Toen ik de link legde tussen ziek zijn en een boom zijn, voelde ik dat ik daar iets mee wilde doen.
Julia Butterfly Hill is een Amerikaanse milieuactiviste. Tussen 10 december 1997 en 18 december 1999 woonde ze in een 1000 jaar oude Californische sequoia van 61 meter hoog. Ze woonde in de boom om te voorkomen dat houthakkers van Pacific Lumber Company de boom zouden omhakken. Uiteindelijk bereikte ze een overeenkomst met het houtbedrijf om die boom te redden. Zij is ook heel ziek geweest toen ze jong was en is dat nu nog steeds. Ik nam interviews met haar af die het startpunt waren voor mijn nieuwe voorstelling of all your words and soft strange ways. Zij beschreef mij hoe je leven verandert na ziek zijn en vertelde me hoe het is om in een boom te leven. Over hoe die boom het enige contact was tussen haar en de aarde en hoe het voelde om daar afscheid van te nemen. Het moeilijkste moment voor haar was niet om de boom achter te laten, maar om terug onder de mensen te leven. Daarover wil ik werk maken: over verbroken verbindingen in onze wereld.
Op dit moment voel ik een verlangen om samen te werken en om de dingen niet alleen te moeten dragen. Na mijn eerste voorstelling, die werd gecoacht door Lies Pauwels, heb ik geleerd dat ik wil samenwerken met mensen die ik graag zie en waar ik me verbonden mee voel, eerder dan dat ik vertrek vanuit expertise.
Afgelopen december werkte ik in residentie bij Festival Cement samen met beeldend kunstenaar Fran Hayes. Zij is heel goed in Blender. Dat is een gratis programma waar je werelden kan bouwen in de digitale realm. Ik denk dat ik op zoek ben naar digitale kwetsbaarheid, naar archivering van het lichaam in verschillende stadia van verwoesting en verval. We leerden hoe je de fysieke wereld kan inscannen en die scan als een voorgemaakt landschap in digitale ruimtes kan plaatsen. Het voelt alsof je de vorm van je lichaam kan bewaren en bekijken op die manier. En anders dan bij video kan je je lichaam ook omkeren. We hebben een scanner gekocht waarmee je normaal auto-onderdelen scant en die ook wordt gebruikt voor 3D-prints. Het fascinerende aan dit medium is, dat het andere perspectieven brengt dan wanneer je in een theaterzaal zit. De binnenkant van een mens zit zo dicht bij iemands huid.
Ik werk nooit lineair. Ik breng nooit een lineair narratief, maar ik maak abstracties. Tussen slapen en waken schrijf ik veel teksten en zo kom ik tot niet-logische combinaties van teksten en/of video's of bijvoorbeeld de interviews met Julia. Ik zie mezelf als beeldend maker.
Of all your words and soft strange ways is een duet waar ik aan werk met Marcelo Evelin, een Braziliaanse choreograaf. Hij werd aan mij voorgesteld via Theater Frascati. Ik had nog nooit werk van hem gezien en ik had nog nooit met hem samengewerkt. Maar er zat een intensiteit in zijn blik in een foto die ik zag die me raakte. Deze voorstelling is dus ook onze ontmoeting.
Het wordt een duet tussen verschillende generaties. Ik wilde met iemand werken die een andere verhouding heeft tot zijn lichaam dan ik en die zijn eigen lichaam langer kent. Hij kent zijn lichaam al 37 jaar langer dan ik. Dan ben je ongeveer even ver af van hier niet-zijn dan ik. Hij staat ongeveer even ver af van zijn einde, dan ik van mijn begin. Dat leek mij een mooi contrast.
Ik denk dat ik het liefst duetten maak, omdat dat voelt alsof er een wereld ontstaat tussen twee mensen waar heel veel mogelijk is. Wat je met je lichaam kan doen, is oneindiger als je met iemand samen bent. Ik ben geen danser. Ik werk veel meer met tekst en met dit duet laat ik de tekst door een danser abstraheren. Kan je dat zo zeggen? Ik ga voor het eerst ook mee dansen. Uit nieuwsgierigheid naar dans en omdat ik het gevoel heb dat ik de mensen die ik regisseer niet alleen op de vloer kan zetten, zonder mij. Ik vind niet dat ik het iemand kan aandoen om alleen te moeten spelen. Wij dragen samen.