Een week lang werkten makers uit verschillende disciplines samen aan hun eigen onderzoeken. Iedere dag nam één iemand de rest mee in hun eigen onderzoek of vraagstelling. Een uitgelezen kans om vanuit die verschillende disciplines juist andere werkmethodes, nieuwe zienswijzen en zeker ook elkaar te ontdekken. Dit was de Werfplaats door de ogen van de makers.
Sanne Arbouw (1994) is zowel mede-oprichter van als artistiek leider en regisseur bij mixed-abled theatergezelschap Speels Collectief. Ze regisseerde onder andere de voorstelling USUALLY I’M ON TOP (2022) waarmee ze de definitie van seksualiteit in de Van Dale veranderde. In haar nieuwe voorstelling 'CONTENT WARNING: weinig prikkels' onderzoekt Sanne (die zelf worstelt met prikkelgevoeligheid, angst en paniekaanvallen) samen met performers die zowel ‘remote’ als ‘on stage’ zijn, hoe we ons in de prikkelstroom van het leven kunnen bewegen. Waar is de menselijkheid en de prikkelvriendelijkheid in het ontwerp van de openbare ruimte? Kunnen we een nieuwe ‘prikkelnorm’ creëren? En wat als je tegenstrijdige verlangens hebt en soms juist wél prikkels nodig hebt? Verwacht een golvende, fluffy wereld waarin je je hele zachte zelf mag zijn: oordopjes in overvloed, oogmaskers binnen handbereik, dekentjes voor iedereen en hopelijk een prikkelarme rave.
Hoe kun je een hybride cast (deels live en deels remote performers) als een gelijkwaardige cast op de vloer aanwezig laten zijn en hoe laat je iemand aanwezig zijn die niet fysiek aanwezig is?
Sanne onderzoekt hoe ze aanwezigheid kan creëren voor lichamen die niet altijd fysiek aanwezig kunnen zijn. We verdiepten ons in de vraag hoe afwezigheid kan worden omgezet in aanwezigheid en experimenteerden met manieren om verbinding tussen personages tot stand te brengen. Dit deden we met geluid – zowel live als opgenomen – en versterkte stemmen, maar ook via videobellen.
Geluid speelde hierin een belangrijke rol: stemmen kunnen iets emotioneels en theatraal overbrengen zonder dat iemand fysiek aanwezig hoeft te zijn. Een bijzonder ontroerend moment was toen Hanneke haar stem opnam en zichzelf beschreef, terwijl we naar Mees keken. Hij stond daar alleen, bijna zoekend naar een manier om haar te verbeelden. Dit liet me beseffen hoe opgenomen stemmen herinneringen kunnen oproepen – als een stilstaand moment uit het verleden, maar tegelijk met een gevoel van tijdloosheid.
Videobellen voegde nog een extra laag toe. We onderzochten hoe technologie, die vaak juist afstand creëert, ook kan bijdragen aan een gevoel van intimiteit en nabijheid. Ineens werden we via een projectie meegenomen naar Hannekes woonkamer, waar ze danste ‘like nobody is watching’. Het voelde alsof we haar beste vrienden waren, speciaal uitgenodigd om een kant van haar te zien die ze normaal niet buiten de voordeur laat. “Ik ben moe,” hoorden we via de versterkers. Een gevoel dat we allemaal zo vaak ervaren, maar zelden hardop uitspreken.
Door Sannes experimenten ontdekten we nieuwe manieren om digitale technologie te integreren in een artistiek proces – op rauwe, herkenbare en intieme wijze.
Hoe kunnen texturen, ritmes en staat van zijn verschillende performatieve elementen met elkaar verbinden?
Ik ben benieuwd hoe ik zintuiglijke kwaliteiten zoals textuur, ritme en een staat van zijn (texture, rhythm and state) van een lichaam verschillende artistieke uitdrukkingsvormen – bijvoorbeeld: beweging, tekst, geluid – met elkaar kunnen verweven. Kan een ritme in geluid resoneren met de cadans van een tekst? Kunnen we de lichamelijkheid van beweging voelbaar maken in een theatrale scène? Als artiest ben ik op zoek naar manieren om grenzen tussen disciplines te vervagen door een speelse, intuïtieve, en organische vorm van verbinding te creëren binnen performance.
Tijdens de dag van Izah focusten we ons op hoe vanuit verschillende disciplines te maken met ritme, staat en vorm.
We waren met een klein groepje deze dag, met z’n drieën om precies te zijn. Vanuit bewegingsexperimenten leerden we over Izah’s techniek ‘continuation’, waarbij je door de ruimte beweegt vanuit één enkel lichaamsdeel. We ontwikkelden muziek, tekst en beweging, los van elkaar en samen, om zo uiteindelijk alle vormen samen te voegen in de ruimte. Izah neemt ons mee, luistert en zegt volmondig ‘ja’ tegen alles wat ze tegenkomt en haar inspireert. Een enthousiasmerende werkdrift die je mee laat bewegen op haar ritme. Ja tegen muziek. Ja tegen tekst. Ja tegen beweging. Ze voegt werkwijzes samen en laat iedereen bewegen.
Ondanks de onverwachts kleine groep, deelde Izah een enthousiasme voor aanpassen en maken in het moment.
Hoe klinkt de woestijn? Hoe klinkt deze mytheloze mythe waar het menselijke verhaal opgaat in de wind en de stoffelijkheid? En wat kunnen we leren van deze mytheloze ruimtes? Kunnen we beter en dieper leren luisteren?
Door middel van stem en aan/af-wezigheid onderzoek ik ruimtelijkheid, verhaalloosheid en een diepere, actieve vorm van luisteren.
AAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAH
Vandaag waren we roependen in de woestijn.
Mees las een hoofdstuk voor uit het boek Bruiloft - De zomer van Camus voor. In dit hoofdstuk, ‘De Wind in Djémila’ bezoekt hij een ruïne van een stad in de Algerijnse woestijn. Hij omschrijft hoe de plek klinkt en wat de wind en de woestijn met hem doen: hij voelt bijna geen verschil meer tussen zichzelf en zijn omgeving, verliest als het ware zijn huid.
We spraken over dit soort ervaringen: momenten waarop je de randen van je lijf niet meer voelt, op lijkt te lossen, één lijkt te worden met een plek/een ruimte. Drijvend in een meer, op de top van een berg, tijdens het uitgaan, tijdens seks. Ergens ben je dan.. leeg. Ego-loos. Die staat kan geweldig zijn, maar ook angstaanjagend.
We bewogen: we onderzochten hoe we konden bewegen vanuit zo’n soort staat. Ik dacht aan de ‘zero’ uit de mime. Een registrerende staat, waarin je een soort huls wordt, alleen nog maar functioneel. Gestript van alles.
We zongen, een geweldige opdracht uit het boekje Quantum Listening. Het was fijn en ontroerend om zo samen te zingen, dat doe je eigenlijk bijna nooit, het was mooi om ieders stem te horen. We zongen een lied van vrede voor de repetitie-ruimte, het gebouw, de straat, de stad, de wereld. Dat was eigenlijk heel fijn om te doen, ik dacht aan onze wereld, dat ik heel graag een lied van Vrede voor haar zong.
We riepen. Tegelijkertijd klagelijk en krachtig. Soms klonk er een enkele stem, soms alle stemmen tegelijk en soms kon je niet meer horen of zien welke stem uit wie kwam. Dan versmolten onze tonen en boventonen tot één enkele toon die klapperde in je oren. We riepen, onze gezichten uitgestreken, ontspannen, leeg, onze mond maar halfopen. ‘Een soort rotsen, of bomen’ waren we nu.
Ik denk sacraal, heilig, eenzaam, groots, vol, diep, ruim, ik denk aan zangers en niet-zangers, aan je mond open doen en stil blijven.
AAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAH
Ik maak talige en transparente voorstellingen, die als uitgangspunt een tekst hebben met autobiografische neigingen. Ik doe niet aan personages, eerder aan mensen die op de vloer staan en dingen proberen te zeggen en te begrijpen. De mensen op het podium denken hard en diep na en leggen dat hele denkproces bloot door zichzelf voortdurend te bevragen, onderuit te halen en uit te lachen. Ik onderzoek hoe ik autobiografische kunst kan maken zonder te vervallen in een self-made-man/American Dream narratief. Daarbij laat ik me graag inspireren door schrijvers als Sheila Heti, Nicolien Mizee en Maggie Nelson.
Ik wil graag cruciale, emotionele momenten tussen mensen onderzoeken. De momenten waarop je overvallen wordt door je eigen kwetsbaarheid, woorden of lichaam. Hoe brengen we emoties de vloer op in hun meest vreemde, groteske en eerlijke vorm?
Er is geen tijd om te treuzelen, tenzij de act al begonnen is.
Maak een Act waarin je iets heel belangrijks moet zeggen maar je lichaam uitvalt
Maak een Act vanuit een huil
Maak een Act vanuit een dialoog
Maak een Act
Doen voor het denken
Gewoon iets doen tegen de faalangst
Gewoon simpelweg iets doen
Een acteur moet acteren
En acteur moet doen
Iets opleggen
Iets stoms doen
Iets uitproberen
Hanneke is een actrice
Hanneke speelt
Hanneke speelt met___
Stilte
Een ongemakkelijk lange stilte
Hanneke schept personages die al lang niet meer leven.
Je kan voor alles verzinnen wat het is, wat het denkt en wat het doet.
En dan doet Hanneke met alle liefde.
Dat deelt ze groot, met ons, met haar familie, met haar publiek, met zichzelf.
Haar grootse binnenste.
Precair vulgair levendig THEATRAAL en kwetsbaar.
Een ziek familiesysteem.
Een verzonnen dialoog is toch geen gesprek Hanneke.
Je vroeg om een dialoog, je wilt een dialoog schrijven.
Wat als jouw personages straks meer weten?
Zoals ik nu misschien wel meer weet dan jij hebt bedacht, hebt geschreven.
Mag ik dan nog bestaan?
De actrice gaat af, Hanneke blijft zitten aan de tafel en scrolt wat door haar telefoon.
In mijn werk onderzoek ik het onderbewuste en de gevoelsruimte van verhalen. Ik zie het theater als speelveld om een staat tussen droom en realiteit op te rekken en samen te zijn in deze ongedefinieerde ruimte. Mijn werk begint vaak vanuit mijn persoonlijke ervaringen. Ik omarm de vorm van het theater door transparant te zijn over het gegeven dat een acteur in het hier en nu een andere rol aanneemt om iets uit te vinden waar een groep onbekende mensen naar kijkt, wat hen weer in contact zet met hetgeen zij op dat moment uit te vinden hebben. Daarbinnen onderzoek ik ook mijn eigen positie als regisseur en schrijver, zo neem ik plaats in het werk dat ik maak. Als observator, mede-maker, fly on the wall of passant, die daar moest zijn om het werk betekenis te geven, om ermee in gesprek te gaan.
Op welke manier kan ik als regisseur aanwezig zijn in mijn eigen werk? Wat is de positie van de regisseur / auteur binnen mijn voorstellingen? Wat is de relevantie hiervan en hoe kan ik deze rol inzetten binnen het ritme en het ‘hier en nu’ van het werk?
Op wat voor manier kan ik het onderbewuste en de staat van het dromen actiever aanwakkeren in mijn repetities processen?
'Dit is het voorwerk, deze oefeningen is waar het werkelijk om gaat' Zo starten we dag met Flora. Deze dag bracht me in een staat die ik lang niet meer heb mogen ervaren, terug naar een dieper bewustzijn, zoekend en ervarend. Er was tijd. Tijd om te spreken, tijd om te schrijven, elkaar voor te lezen, woorden te proeven, voelen en ervaren. 'Je mag jezelf tegenspreken.' We dompelden ons onder in het proces. Flora bracht ons op plekken in ons onderbewuste. En toen was daar ook nog een héél open gesprek, waar alles mocht bestaan. Over makerschap, over kwetsbaarheden, ontmoetingen en twijfels. Van de ene ervaring rolden we in de andere ervaring. Met Flora die ons meenam aan de hand, in haar geleide fantasie. En zo eindigde Flora de dag met 'Dit was de douche waar ik naar verlangde'.